Jaargang 2023

Cahiers Politiestudies (februari 2023), Jg. 2023/1, N° 66 (Antwerpen / 's-Hertogenbosch: Gompel&Svacina)

Themanummer: Big data policing  

Jaargang 2022

Cahiers Politiestudies (februari 2022), Jg. 2022/1, N° 62 (Antwerpen / 's-Hertogenbosch: Gompel&Svacina)
Themanummer : Politie en rechtsstaat in een gedigitaliseerde samenleving
Gasteditoren: Auke Van Dijk, Philippe De Baets, Lodewijk Gunther Moor, Elke Devroe, Stavros Zouridis 
De klassieke rechtsstaat is innig verbonden met de soevereine natiestaat. De essentie van de staat werd door Weber (1917) gedefinieerd door het monopolie op het legitiem gebruik van geweld ‘binnen een bepaald gebied’. Daar staat door technologische ontwikkelingen de nodige druk op: informatie- en communicatietechnologie is in hoge mate grenzeloos en relativeert het belang van territorialiteit. Dit werd reeds twee decennia geleden aan de orde gesteld in een rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (1998) Staat zonder land. In dat rapport werd aandacht gevraagd voor de gevolgen van informatie- en communicatietechnologie voor het handelingsvermogen van de staat, in het bijzonder waar het gaat om de handhaving van de rechtsorde. Wie nu kijkt naar de strategische agenda’s op het terrein van Justitie en Veiligheid ziet dat dezelfde vragen onverminderd urgent zijn. Er wordt de nodige aandacht besteed aan de problemen rondom criminaliteit – waaronder cybercriminaliteit – maar veel minder aandacht aan de ondermijning van rechtstatelijke waarborgen. Het ontbreekt vaak aan toetsing door het OM, zaken komen nooit voor de (Europese) rechter, opsporingsbevoegdheden worden ingezet voor andere doelen, er is sprake van een vervaging tussen de politie- en de inlichtingenfunctie, etc. Wat betekent dit alles voor de – feitelijke en gewenste/gevreesde – ontwikkeling van de politiefunctie? Wanneer de politiefunctie in ruime zin wordt beschouwd biedt deze digitalisering ook belangrijke handhavingsopportuniteiten en efficiëntiewinsten voor de bijzondere inspectiediensten (Carlens, 2003). Eén en ander kan op gespannen voet komen te staan met de regelgeving ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer die niet alleen door een Gegevensbeschermingsautoriteit wordt bewaakt maar ook door Toezichtscomités zoals het Comité dat werd opgericht in de schoot van de Kruispuntbank voor Sociale Zekerheid.

Cahiers Politiestudies (mei 2022), Jg. 2022/2, N° 63 (Antwerpen / 's-Hertogenbosch: Gompel&Svacina)
Themanummer : Zedenzaken
Gasteditoren: Sofie De Kimpe, Janine Janssen, Pia Struyf, Jan Winter

Dit cahier bestaat uit twee delen.
In het eerste deel gaan we na hoe de politie in België en Nederland omgaat met aan seks gerelateerde problemen. We vragen ons af hoeveel deze misdrijven voorkomen in politiestatistieken en onder welke vorm? Is daar doorheen de jaren verandering in te merken? Hierbij willen we het niet enkel hebben over zedenmisdrijven in enge zin (verkrachting en aanranding), ook misdrijven gelinkt aan prostitutie zoals pooierij, mensenhandel en seksuele uitbuiting komen aan bod. We hebben het zowel over seksmisdrijven tegen mannen, als vrouwen als LGBT. We vragen ons ook af hoe oud de relatie is tussen de politie en seksuele misdrijven? Is dat enkel iets van de moderne tijden of zijn dergelijk misdrijven al heel lang terug te vinden in de notieboekjes van de politie? Bestaan zedenbrigades al heel lang of is dit een fenomeen van de 20ste of 21ste eeuw? Uiteraard schenken we ook aandacht aan kinderprostitutie, kinderpornografie en pedofilie, maar evenzeer tienerpooierschap (loverboy fenomeen) en seksuele uitbuiting en oplichting via sociale media. Het cahier wenst bijzondere aandacht te schenken aan bijdragen (onderzoeken of expertise) die ons iets meer vertellen over de recherche praktijken en het politiestraatwerk, de contacten tussen politie, slachtoffers en daders. De samenwerkingsverbanden tussen politie en haar voornaamste partners. De politionele recherche staat voorop, uiteraard zijn bijdragen aangaande preventie een mooie aanwinst.
In het tweede deel van dit cahier stellen we ons de vraag hoe het gesteld is met de seksuele diversiteit bij de politie. Hoe divers is de samenstelling van de politie in België en Nederland. Beschikken we over een morfologie dienaangaande. Aandacht gaat vooral naar diversiteit in gender (man, vrouw en LGBT) maar vragen evenzeer aandacht voor naar de combinatie etniciteit-gender. Het cahier wil ook inzicht geven in het diversiteitsbeleid aanwezig in beide landen. Wat doet de politie in België en Nederland om van hun organisatie een diverse organisatie te maken? Welke maatregelen voert de politieorganisaties aangaande rekrutering, selectie, loonbaanbeleid en opleiding?

Cahiers Politiestudies (september 2022), Jg. 2022/3, N° 64 (Antwerpen /  's-Hertogenbosch: Gompel&Svacina)
Themanummer : Politiecultuur
Gasteditoren: Janine Janssen, Bart De Francq, Dorian Schaap, Paul Ponsaers

In het onderzoek naar de politie speelt het begrip ‘politiecultuur’ een belangrijke rol. In veel onderzoek komt een somber en negatief beeld van die politiecultuur naar voren: denk bijvoorbeeld aan het vaak beschreven wantrouwen van politiemensen jegens de samenleving en de mogelijkheden om criminaliteit te bestrijden. Tevens wordt conservatisme, angst voor veranderingen en een weifelende houding jegens alles en allen die anders zijn. Dit beeld kleurt het imago van de politie bij burgers, mede dankzij de uitwerking in tal van populaire politieseries en detectives. Uiteraard valt tegen dit sombere beeld ook het een ander in te brengen. Want past dit veelal op Angelsaksisch onderzoek gebaseerd beeld ook bij de politie in Nederland en België? En is die politiecultuur dan ook niet – net als alle andere culturen – veranderlijk? Een ander belangrijk punt van kritiek is dat in dit stereotype beeld van de politiecultuur sterk wordt uitgegaan van het politiewerk dat in uniform wordt verricht en dat bij de recherche plaats vindt. Maar bij de politie worden natuurlijk ook andere vormen van werk verricht. Wat heerst er dan voor cultuur bij bijvoorbeeld afdelingen die zich bezighouden met sporenonderzoek of het analyseren van informatie en intelligence? In deze typen politiewerk hebben we de laatste jaren ook meer hoger opgeleiden bij de politie zien binnenkomen. Heeft dat dan nog invloed op die politiecultuur of dragen zij juist bij aan veranderingen van die cultuur? Of zijn er wellicht subculturen ontstaan? In dit themanummer staan we stil bij de vraagtekens bij het klassieke beeld van de politiecultuur. 

Cahiers Politiestudies (december 2022), Jg. 2022/4, N° 65 (Antwerpen / 's-Hertogenbosch: Gompel&Svacina)
Themanummer : Discretionaire ruimte in de handhaving
Gasteditoren: Antoinette Verhage, Renze Salet, Frank Schuermans, Jan Nap

In theorie wordt politiewerk aangestuurd door wet-en regelgeving en zou de interactie met de burger ook vaak vanuit dat kader verlopen. In de praktijk blijkt het dagelijks politiewerk slechts gedeeltelijk door regels te worden geleid. Politiemensen hebben discretionaire ruimte waarmee wordt verwezen naar de handelingsmarge of beslissingsvrijheid die practitioners in hun dagelijkse werk hebben om zinvol te handelen (met het oog op een meer duurzaam resultaat naar de toekomst toe).
Discretionaire ruimte wordt niet altijd als positief ervaren: te weinig sturing op die ruimte zou zorgen voor teveel beslissingsmarge en leiden tot ongelijke behandeling van burgers. Veel literatuur richt zich dan ook op het verkleinen van die marge. In een recente publicatie rond abstracte politie (Terpstra ea, 2018) wordt echter gesteld dat de discretionaire ruimte, in het kader van new public management en een abstractisering van politiewerk, steeds meer verkleind wordt en zelfs helemaal zou verdwijnen. Dat dit niet vanzelfsprekend een positieve evolutie is, mag duidelijk zijn; discretionaire ruimte heeft immers naast heel wat nadelen (gevaar voor willekeur, rechtsongelijkheid, rechtsonzekerheid, enz …) ook voordelen (zoals het mogelijk maken van maatwerk, responsabilisering van de ambtenaar, oplossingsgericht werken).
In dit themanummer willen we deze tegenstrijdige tendensen onderzoeken en nagaan in welke mate we in Nederland en België dezelfde, dan wel tegenstrijdige evoluties herkennen. Is het afnemen van de discretionaire ruimte enkel in Nederland te constateren? Hoe worden beslissingsprocessen vandaag ingevuld? Hoe ervaren praktijkmensen (zoals politiemensen, maar ook inspecteurs, gemeenschapswachten, …) deze discretionaire ruimte? Op welke manier zou discretionaire ruimte vormgegeven kunnen worden? Dit zal gebeuren aan de hand van verschillende onderzoekslijnen geassocieerd met de discretionaire ruimte, zoals hierboven vermeld.